CHUYÊN ĐỀ 3 (QCVN 6-1:2010/BYT): Phát hiện Liên cầu phân trong nước uống? Dấu hiệu nhận biết và 4 cách xử lý ngay tại nhà

Khi nói đến vi khuẩn trong nước uống, chúng ta thường nhắc đến E. coli hay Coliforms, nhưng ít ai biết rằng Liên cầu phân (Enterococcus) cũng là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm vi sinh.

Dù không phổ biến bằng E. coli, nhưng sự có mặt của Liên cầu phân trong nước uống cũng là dấu hiệu cho thấy nguồn nước đã bị ô nhiễm phân, kéo theo nguy cơ lây lan nhiều bệnh nguy hiểm, đặc biệt là nhiễm trùng đường tiêu hóa, tiết niệu và nhiễm trùng huyết.

Vậy vi khuẩn Liên cầu phân đến từ đâu? Tại sao chúng nguy hiểm? Và làm thế nào để đảm bảo nước uống không chứa loại vi khuẩn này?

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Enterococcus trong nước uống, tác hại của nó và cách loại bỏ vi khuẩn này để bảo vệ sức khỏe gia đình bạn.

1. Liên cầu phân là gì?

1.1. Liên cầu phân (Enterococcus) là gì?

Liên cầu phân (Enterococcus) là một nhóm vi khuẩn thuộc họ Enterococcaceae, trước đây từng được xếp vào nhóm Streptococcus nhưng sau đó được tách ra do những đặc điểm sinh học riêng biệt.

Một số đặc điểm quan trọng của vi khuẩn này:

Chúng có thể sống trong đường ruột của người và động vật máu nóng, giúp phân hủy thức ăn.

Tuy nhiên, khi xuất hiện trong nước uống, chúng là chỉ dấu rõ ràng của ô nhiễm phân, có nguy cơ mang theo nhiều vi khuẩn gây bệnh khác.

Hai loài phổ biến nhất trong nhóm này là Enterococcus faecalis và Enterococcus faecium, cả hai đều có khả năng gây bệnh ở người.

Một số chủng có khả năng kháng kháng sinh cao, gây khó khăn trong điều trị.

Tóm lại: Liên cầu phân trong nước không chỉ đơn thuần là vi khuẩn, mà còn là một cảnh báo quan trọng về mức độ ô nhiễm của nguồn nước.

1.2. Nguồn gốc của Liên cầu phân trong nước uống

Vi khuẩn Liên cầu phân không có mặt tự nhiên trong nước sạch, mà chủ yếu xuất hiện do ô nhiễm từ phân người hoặc động vật. Dưới đây là những con đường phổ biến khiến Enterococcus xâm nhập vào nước uống:

• Nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý:
• Hệ thống xử lý nước không đảm bảo có thể làm rò rỉ vi khuẩn vào nguồn nước ngầm và nước mặt.
• Chăn nuôi và phân bón hữu cơ:
• Phân động vật từ các trang trại có thể thấm vào đất và nguồn nước nếu không được xử lý đúng cách.
• Mưa lớn, lũ lụt:
• Khi mưa lớn, phân từ các khu vực chăn nuôi hoặc bể tự hoại có thể bị rửa trôi vào sông, suối, làm ô nhiễm nguồn nước.
• Nước đóng chai kém chất lượng:

Một số nghiên cứu cho thấy nước đóng chai không đạt chuẩn cũng có thể chứa Enterococcus, đặc biệt nếu quy trình sản xuất và đóng gói không đảm bảo vệ sinh.

Tóm lại: Nếu phát hiện Liên cầu phân trong nước uống, điều đó cho thấy nguồn nước đã bị ô nhiễm nghiêm trọng từ phân người hoặc động vật và cần có biện pháp xử lý ngay.

2. Ảnh hưởng của Liên cầu phân đến sức khỏe

Không phải tất cả các chủng Enterococcus đều có hại, nhưng một số loài có thể gây bệnh nghiêm trọng, đặc biệt với những người có hệ miễn dịch yếu.

Các bệnh thường gặp do Liên cầu phân

• Nhiễm trùng đường tiêu hóa:

Tiêu chảy kéo dài, đau bụng, buồn nôn.

Vi khuẩn có thể xâm nhập vào ruột non, gây viêm nhiễm và rối loạn tiêu hóa.

Viêm đường tiết niệu

• Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm bàng quang, viêm niệu đạo, đặc biệt ở phụ nữ và người già. Nếu không điều trị, có thể dẫn đến nhiễm trùng thận.
• Nhiễm trùng huyết (Sepsis). Khi vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây sốt cao, tụt huyết áp, rối loạn ý thức. Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong rất cao.
• Viêm nội tâm mạc (Nhiễm trùng tim). Xảy ra khi vi khuẩn Enterococcus tấn công vào van tim, đặc biệt ở những người có bệnh lý tim mạch. Gây suy tim, đột quỵ, nguy cơ tử vong cao.
• Đặc biệt nguy hiểm: Enterococcus kháng kháng sinh!. Một số chủng Enterococcus, đặc biệt là Enterococcus faecium, có thể kháng lại vancomycin (VRE) – một loại kháng sinh mạnh thường được dùng trong điều trị nhiễm trùng nặng.
• Điều này có nghĩa là nếu bị nhiễm khuẩn, việc điều trị sẽ rất khó khăn và tốn kém hơn nhiều.

Ảnh hưởng của Liên Cầu Phân lên sức khỏe

3. Tiêu chuẩn quy định về Liên cầu phân trong nước uống (QCVN 6-1:2010/BYT)

Vì Liên cầu phân (Enterococcus) là một trong những chỉ tiêu vi sinh quan trọng đánh giá mức độ ô nhiễm phân trong nước, nhiều tổ chức y tế trên thế giới đã ban hành các quy chuẩn nghiêm ngặt về mức độ cho phép của vi khuẩn này trong nước uống.

Tiêu chuẩn Việt Nam – QCVN 6-1:2010/BYT

Theo QCVN 6-1:2010/BYT (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước khoáng thiên nhiên và nước uống đóng chai):

Liên cầu phân (Enterococcus) KHÔNG ĐƯỢC CÓ trong 250 mL nước uống.

Điều này có nghĩa là gì?

Khi lấy mẫu nước 250 mL để xét nghiệm, nếu phát hiện bất kỳ tế bào Enterococcus nào, nước đó không đạt tiêu chuẩn an toàn.

Đây là mức giới hạn tuyệt đối nhằm đảm bảo nước uống không bị ô nhiễm vi sinh, có thể sử dụng trực tiếp mà không cần đun sôi.

Tất cả các tiêu chuẩn đều KHÔNG CHO PHÉP Enterococcus xuất hiện trong nước uống, dù chỉ với một lượng rất nhỏ.

• WHO và EPA kiểm tra 100 mL nước, trong khi Việt Nam và EU kiểm tra 250 mL nước.
• Việt Nam áp dụng tiêu chuẩn tương đương với EU, đảm bảo nước uống đạt độ an toàn cao nhất.

4. Dấu hiệu nhận biết nguồn nước bị nhiễm Liên cầu phân

Liên cầu phân không có màu, không mùi, không vị, vì vậy không thể nhận biết bằng mắt thường!

Tuy nhiên, có một số dấu hiệu gián tiếp có thể giúp cảnh báo nguy cơ nước nhiễm Enterococcus:

4.1. Biểu hiện của nước bị nhiễm khuẩn (gián tiếp)

• Nước có mùi hôi, tanh hoặc vị lạ
• Dù bản thân vi khuẩn Enterococcus không tạo ra mùi, nhưng nếu nước có mùi hôi thối, tanh hoặc lạ, có thể do các vi sinh vật khác cùng tồn tại với Enterococcus.
• Nước có cặn lắng hoặc màu bất thường
• Nếu nước xuất hiện cặn bẩn, màu vàng hoặc nâu đục, điều này có thể cho thấy nguồn nước bị ô nhiễm bởi phân hoặc nước thải.
• Nước gần khu vực ô nhiễm (chuồng trại, nước thải, lũ lụt, bể phốt bị rò rỉ)
• Nếu nguồn nước ở gần khu vực xả thải, chăn nuôi, bể tự hoại, nguy cơ nhiễm Enterococcus là rất cao.

LƯU Ý: Dù nước trong suốt không có nghĩa là an toàn! Cách duy nhất để xác định chính xác là thực hiện xét nghiệm vi sinh.

5. Phương pháp xử lý nước nhiễm Liên cầu phân (Enterococcus)

Khi phát hiện Liên cầu phân (Enterococcus) trong nước uống, điều này cho thấy nguồn nước đã bị ô nhiễm phân, làm tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn và virus gây bệnh. Để đảm bảo an toàn, nước cần được xử lý ngay lập tức bằng các phương pháp hiệu quả sau.

5.1. Đun sôi nước – Giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả

• Nguyên lý:

Khi nước đạt 100°C, vi khuẩn Enterococcus và các vi sinh vật gây bệnh khác sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn.

ĐUN SÔI ĐỂ LOẠI BỎ VI KHUẨN TRONG NƯỚC UỐNG

• Ưu điểm:

Hiệu quả cao, tiêu diệt vi khuẩn 100%.

Phù hợp để xử lý nước uống trong gia đình.

• Nhược điểm:

Không loại bỏ được tạp chất, kim loại nặng hoặc hóa chất độc hại.

Nếu bảo quản không đúng cách, nước có thể bị nhiễm khuẩn lại.

• THÍCH HỢP CHO: Xử lý nước uống tạm thời trong hộ gia đình khi chưa có hệ thống lọc nước.

5.2. Khử trùng bằng Clo – Phương pháp phổ biến trong xử lý nước

• Nguyên lý:

Clo tấn công màng tế bào vi khuẩn, phá hủy cấu trúc DNA và ngăn chặn sự sinh sôi của vi khuẩn Enterococcus.

Loại bỏ Liên Cầu Phân bằng Clo

• Ưu điểm:

Hiệu quả diệt khuẩn cao, tiêu diệt hầu hết vi khuẩn và virus.

Dễ áp dụng trong xử lý nước sinh hoạt quy mô lớn.

• Nhược điểm:

Có thể tạo ra các sản phẩm phụ độc hại (Trihalomethanes – THMs) nếu phản ứng với chất hữu cơ trong nước.

Cần kiểm soát nồng độ clo để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

• THÍCH HỢP CHO: Xử lý nước máy, hồ chứa, bể nước sinh hoạt.

5.3. Khử trùng UV – Hiện đại, không cần hóa chất

• Nguyên lý:

Tia cực tím (UV-C 254 nm) phá hủy DNA của vi khuẩn, khiến chúng không thể sinh sản và gây bệnh.

Loại bỏ vi khuẩn trong nước bằng tia cực tím

• Ưu điểm:

Không dùng hóa chất, không tạo ra mùi hoặc làm thay đổi chất lượng nước.

Hiệu quả diệt khuẩn lên đến 99,99%.

• Nhược điểm:

Không loại bỏ được tạp chất, kim loại nặng hoặc hóa chất độc hại.

Cần bảo trì hệ thống UV định kỳ để đảm bảo hiệu suất.

• THÍCH HỢP CHO: Hệ thống lọc nước gia đình, nước đóng chai, nước uống trực tiếp.

5.4. Lọc qua màng RO – Giải pháp toàn diện cho nước uống tinh khiết

• Nguyên lý:

Màng thẩm thấu ngược (RO) có kích thước lỗ siêu nhỏ 0,0001 micron, giúp loại bỏ gần như 100% vi khuẩn, virus và các tạp chất trong nước.

Hệ thống xử lý nước bằng phương pháp màng lọc RO

• Ưu điểm:

Loại bỏ vi khuẩn, virus, kim loại nặng và hóa chất độc hại.

Hệ thống tự động, không cần thêm hóa chất.

• Nhược điểm:

Có thể loại bỏ cả khoáng chất có lợi trong nước.

Chi phí cao hơn so với các phương pháp khác.

• THÍCH HỢP CHO: Hệ thống lọc nước gia đình, nhà máy nước đóng chai.

Các bài viết trong cùng series:

“E. coli trong nước uống – Đừng để vi khuẩn vô hình này đe dọa sức khỏe gia đình!”

“COLIFORMS TRONG NƯỚC UỐNG: NGUY CƠ TIỀM ẨN VÀ CÁCH XỬ LÝ HIỆU QUẢ”