CHUYÊN ĐỀ 2 (QCVN 6-1:2010/BYT): E. coli trong nước uống – Đừng để vi khuẩn vô hình này đe dọa sức khỏe gia đình!

Bạn có bao giờ tự hỏi liệu nước uống mình sử dụng hàng ngày có thực sự an toàn? Mặc dù nhìn trong suốt và không có mùi lạ, nước vẫn có thể chứa những vi khuẩn vô hình mà mắt thường không thể nhận biết được. Một trong những vi khuẩn nguy hiểm nhất có thể tồn tại trong nước uống là E. coli (Escherichia coli).

Không phải tất cả các loại E. coli đều có hại, nhưng một số chủng độc nhất định có thể gây tiêu chảy nặng, ngộ độc thực phẩm, thậm chí dẫn đến suy thận. Vì vậy, chỉ cần một lượng nhỏ E. coli trong nước uống cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo ô nhiễm vi sinh nghiêm trọng.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về E. coli trong nước uống, sự khác biệt giữa E. coli và coliforms, tác động đến sức khỏe, tiêu chuẩn an toàn, cách nhận biết và các phương pháp xử lý hiệu quả.

1. E.Coli trong nước uống

1.1. E. coli là gì?

E. coli (Escherichia coli) là một loại vi khuẩn thuộc họ Enterobacteriaceae, sống chủ yếu trong đường ruột của người và động vật máu nóng. Trong điều kiện bình thường, hầu hết các chủng E. coli đều vô hại và thậm chí đóng vai trò hỗ trợ tiêu hóa.

Tuy nhiên, một số chủng E. coli có độc tố – đặc biệt là E. coli O157:H7 – có thể gây ra các bệnh tiêu hóa nghiêm trọng, nhiễm trùng huyết và thậm chí là suy thận. Khi vi khuẩn này xuất hiện trong nước uống, nó trở thành dấu hiệu cảnh báo ô nhiễm phân, có nguy cơ mang theo các vi khuẩn gây bệnh khác.

1.2. Nguồn gốc của E. coli trong nước uống

E. coli xâm nhập vào nguồn nước qua nhiều con đường khác nhau, chủ yếu liên quan đến sự ô nhiễm từ phân người và động vật. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

• Ô nhiễm phân từ người và động vật
• Nguồn nước bề mặt (sông, suối, hồ) có thể bị nhiễm E. coli từ chất thải động vật, nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý.
• Mưa lớn và lũ lụt có thể làm lan truyền E. coli từ đất, rác thải vào nguồn nước sinh hoạt.
• Nước ngầm nhiễm khuẩn do hệ thống tự hoại kém an toàn
• Nước giếng khoan gần các bể phốt hoặc bãi chăn nuôi có nguy cơ nhiễm E. coli cao.
• Nứt vỡ đường ống cấp nước, hệ thống lọc nước không đạt chuẩn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
• Quy trình sản xuất và bảo quản nước đóng chai không đảm bảo
• Nếu nhà máy không tuân thủ quy trình vệ sinh nghiêm ngặt, E. coli có thể phát triển trong sản phẩm nước uống đóng chai.
• Nước đóng chai bị lưu trữ trong điều kiện không hợp vệ sinh hoặc nắp chai bị nhiễm bẩn cũng có thể dẫn đến nhiễm khuẩn.

→ E. coli trong nước uống gần như luôn có nguồn gốc từ phân người hoặc động vật. Nếu phát hiện vi khuẩn này trong nước, điều đó đồng nghĩa với việc nguồn nước đã bị ô nhiễm vi sinh nặng và tiềm ẩn nguy cơ chứa các vi khuẩn gây bệnh khác.

2. Sự khác biệt giữa E. coli và Coliforms – Vì sao cần phân biệt?

Khi nói đến vi khuẩn trong nước uống, Coliforms và E. coli thường được nhắc đến cùng nhau, vì cả hai đều được sử dụng để đánh giá mức độ ô nhiễm vi sinh trong nước. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng E. coli chỉ là một phần nhỏ trong nhóm Coliforms nhưng có mức độ nguy hiểm cao hơn nhiều.

Vậy tại sao cần phân biệt hai chỉ tiêu này? Nếu một mẫu nước có Coliforms tổng số, điều đó có thể cho thấy nguồn nước có vấn đề về vệ sinh, nhưng không nhất thiết phải bị ô nhiễm phân. Tuy nhiên, nếu phát hiện E. coli, điều đó gần như chắc chắn nước đã bị nhiễm phân người hoặc động vật, kéo theo nguy cơ chứa các mầm bệnh nguy hiểm.

Dưới đây là bảng so sánh giúp bạn dễ dàng phân biệt hai chỉ tiêu này:

3. Ảnh hưởng của E. coli đến sức khỏe

E. coli là vi khuẩn có mặt phổ biến trong hệ tiêu hóa của người và động vật, nhưng không phải tất cả các chủng đều vô hại. Một số chủng E. coli gây bệnh có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về đường tiêu hóa, nhiễm trùng và thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Dưới đây là các ảnh hưởng chính của E. coli đến sức khỏe con người:

3.1. Ngộ độc cấp tính do E. coli trong nước uống

Khi một người uống phải nước bị nhiễm E. coli gây bệnh, triệu chứng có thể xuất hiện sau 1-10 ngày tùy theo loại vi khuẩn và hệ miễn dịch của từng người.

Triệu chứng phổ biến của ngộ độc cấp tính:

• Tiêu chảy: Có thể nhẹ hoặc nặng, trong một số trường hợp nghiêm trọng còn có máu.
• Buồn nôn, nôn mửa: Cơ thể phản ứng để đào thải vi khuẩn.
• Đau bụng quặn thắt: Vi khuẩn gây viêm ruột, kích thích co thắt ruột mạnh.
• Sốt nhẹ đến cao: Hệ miễn dịch phản ứng với sự xâm nhập của vi khuẩn.
• Mất nước nghiêm trọng: Do tiêu chảy kéo dài, đặc biệt nguy hiểm với trẻ nhỏ và người cao tuổi.

Những ai dễ bị ảnh hưởng nhất?

• Trẻ em dưới 5 tuổi.
• Người cao tuổi.
• Phụ nữ mang thai.
• Người có hệ miễn dịch suy giảm (bệnh nhân HIV, ung thư, tiểu đường…).

3.2. Biến chứng nguy hiểm của E. coli

Một số chủng E. coli cực kỳ độc hại có thể gây ra biến chứng nguy hiểm ngoài đường tiêu hóa, đe dọa đến tính mạng:

• Hội chứng tán huyết – ure huyết (HUS)

Xảy ra chủ yếu ở trẻ em do nhiễm chủng E. coli O157:H7.

Vi khuẩn này tạo ra độc tố Shiga, làm tổn thương hồng cầu và thận, gây thiếu máu, suy thận cấp.

Tỷ lệ tử vong có thể lên đến 5% nếu không được điều trị kịp thời.

• Nhiễm trùng huyết (Sepsis)

Nếu vi khuẩn E. coli xâm nhập vào máu, nó có thể gây sốc nhiễm trùng, ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.

• Hội chứng ruột kích thích (IBS) và rối loạn tiêu hóa mãn tính

Sau khi khỏi nhiễm trùng E. coli, một số người vẫn bị đau bụng, tiêu chảy kéo dài do ruột bị tổn thương.

• Suy giảm hệ miễn dịch

Người bị nhiễm E. coli nhiều lần có thể bị mệt mỏi kéo dài, dễ nhiễm trùng hơn bình thường.

4. Tiêu chuẩn về E. coli trong nước uống theo QCVN 6-1:2010/BYT

E. coli là một trong những chỉ tiêu vi sinh quan trọng nhất trong nước uống. Sự hiện diện của vi khuẩn này trong nước là dấu hiệu cho thấy nguồn nước đã bị ô nhiễm phân, kéo theo nguy cơ nhiễm các vi khuẩn, virus và ký sinh trùng nguy hiểm khác.

Vì mức độ rủi ro cao, Bộ Y tế Việt Nam và các tổ chức y tế quốc tế đã ban hành các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về E. coli trong nước uống nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

4.1. Quy định của QCVN 6-1:2010/BYT về E. coli trong nước uống

Theo QCVN 6-1:2010/BYT (Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước khoáng thiên nhiên và nước uống đóng chai), nước uống không được chứa bất kỳ tế bào E. coli nào trong 250 mL mẫu nước.

Quy định này áp dụng cho nước uống đóng chai và nước khoáng thiên nhiên, nhằm đảm bảo nước có thể được uống trực tiếp mà không cần đun sôi hay xử lý thêm.

E. coli có thể sinh sôi nhanh chóng trong môi trường nước, đặc biệt nếu bảo quản không đúng cách.

4.2. So sánh với các tiêu chuẩn quốc tế về E. coli trong nước uống

Nhiều tổ chức y tế trên thế giới cũng có quy định chặt chẽ đối với E. coli trong nước uống. Dưới đây là bảng so sánh các tiêu chuẩn:

Vậy sự khác biệt giữa tiêu chuẩn 100 mL và 250 mL có ý nghĩa gì?

Kiểm tra trong 100 mL nước (WHO, EPA): Giúp phát hiện sớm E. coli hơn, nhưng cần nhiều mẫu thử để đánh giá toàn diện.

Kiểm tra trong 250 mL nước (EU, QCVN 6-1:2010/BYT): Mẫu nước lớn hơn giúp tăng khả năng phát hiện vi khuẩn, đảm bảo kiểm tra toàn diện hơn.

5. Dấu hiệu nhận biết nguồn nước bị nhiễm E. coli

E. coli là một vi khuẩn không màu, không mùi, không vị, vì vậy chúng ta không thể phát hiện nước bị nhiễm E. coli chỉ bằng cảm quan. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu gián tiếp có thể giúp cảnh báo nguy cơ nước nhiễm khuẩn.

Dưới đây là các cách nhận biết nước nhiễm E. coli, từ dấu hiệu bên ngoài đến các phương pháp xét nghiệm chuyên sâu.

Tuy nhiên, một số dấu hiệu gián tiếp có thể cho thấy nguy cơ nước bị nhiễm vi khuẩn, bao gồm:

• Nước có màu đục hoặc lắng cặn – Dấu hiệu cho thấy nước có thể chứa vi sinh vật hoặc tạp chất hữu cơ làm môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
• Nước có mùi hôi hoặc tanh bất thường – Một số vi khuẩn và chất hữu cơ phân hủy có thể tạo ra mùi khó chịu, báo hiệu sự ô nhiễm vi sinh.
• Thay đổi đột ngột trong nguồn nước – Nếu nước đột nhiên có mùi vị khác lạ, thay đổi màu sắc hoặc có chất lơ lửng, có thể nguồn nước đã bị xâm nhập bởi vi khuẩn hoặc các chất ô nhiễm khác.

Tuy nhiên, không phải nước trong suốt và không mùi thì an toàn. Cách duy nhất để xác định chính xác nước có nhiễm E. coli hay không là thông qua xét nghiệm vi sinh.

6. Phương pháp xử lý nước nhiễm E. coli trong nước uống

Khi phát hiện E. coli trong nước uống, điều này đồng nghĩa với việc nguồn nước đã bị ô nhiễm vi sinh nghiêm trọng và cần được xử lý ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Dưới đây là các phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất để loại bỏ vi khuẩn E. coli khỏi nước uống.

6.1. Phương pháp đun sôi – Cách đơn giản nhưng hiệu quả

Nguyên lý:

Khi nước đạt 100°C, vi khuẩn E. coli và các vi khuẩn khác sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn.

Cách thực hiện:

Đun nước sôi trong ít nhất 1 phút (hoặc 3 phút nếu ở vùng núi cao trên 2000m).

Để nước nguội và bảo quản trong bình sạch, tránh nhiễm khuẩn lại.

Ưu điểm:

Hiệu quả cao, tiêu diệt hoàn toàn E. coli và các vi khuẩn gây bệnh khác.

Dễ thực hiện, không cần thiết bị đặc biệt.

Nhược điểm:

Không loại bỏ được tạp chất, kim loại nặng hoặc hóa chất độc hại.

Nếu bảo quản không đúng cách, nước có thể bị tái nhiễm khuẩn.

Thích hợp cho: Sử dụng trong gia đình khi cần khử trùng nước uống tạm thời.

6.2. Khử trùng bằng Clo – Phương pháp phổ biến trong xử lý nước sinh hoạt

Nguyên lý:

Clo phá hủy màng tế bào vi khuẩn, ngăn chặn sự sinh sôi của E. coli.

Cách thực hiện:

Sử dụng viên nén clo hoặc dung dịch clo theo tỷ lệ thích hợp.

Chờ ít nhất 30 phút sau khi thêm clo để đảm bảo vi khuẩn bị tiêu diệt hoàn toàn.

Ưu điểm:

Hiệu quả diệt khuẩn cao, tiêu diệt hầu hết vi khuẩn và virus.

Dễ áp dụng cho xử lý nước quy mô lớn.

Nhược điểm:

Có thể tạo ra các sản phẩm phụ độc hại (Trihalomethanes – THMs) nếu phản ứng với chất hữu cơ trong nước.

Cần kiểm soát nồng độ clo để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

Thích hợp cho: Xử lý nước máy, hồ chứa, bể nước sinh hoạt.

6.3. Khử trùng bằng tia UV – Hiện đại, không hóa chất

Nguyên lý:

Tia cực tím (UV-C 254 nm) phá hủy DNA của vi khuẩn, khiến chúng không thể sinh sản và gây bệnh.

Cách thực hiện:

Nước được dẫn qua đèn UV trong hệ thống xử lý nước.

1. coli và các vi sinh vật khác bị tiêu diệt trong vòng vài giây.

Ưu điểm:

Không cần hóa chất, không làm thay đổi mùi vị nước.

Hiệu quả diệt khuẩn lên đến 99,99%.

Nhược điểm:

Chỉ tiêu diệt vi khuẩn, không loại bỏ được tạp chất, kim loại nặng hoặc hóa chất.

Cần bảo trì hệ thống UV định kỳ để đảm bảo hiệu suất.

Thích hợp cho: Xử lý nước uống trực tiếp trong gia đình hoặc nước đóng chai.

E. coli là một trong những chỉ tiêu vi sinh quan trọng nhất cần được kiểm soát trong nước uống. Sự hiện diện của vi khuẩn này là dấu hiệu cảnh báo mạnh mẽ rằng nước đã bị ô nhiễm phân, kéo theo nguy cơ chứa các vi khuẩn và virus gây bệnh nguy hiểm khác.

Bạn đã kiểm tra chất lượng nước uống của gia đình mình chưa? Đừng để E. coli trở thành mối nguy cho sức khỏe! Kiểm tra ngay nguồn nước của bạn và chọn giải pháp lọc nước phù hợp.

📞 Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí!

Những bài viết có chung chủ đề:

• CHUYÊN ĐỀ 12: CHÌ TRONG NƯỚC UỐNG: NGUY CƠ LỚN TỪ NHỮNG GIỌT NƯỚC NHỎ.
• CHUYÊN ĐỀ 1 (QCVN 6-1:2010/BYT): COLIFORMS TRONG NƯỚC UỐNG: NGUY CƠ TIỀM ẨN VÀ CÁCH XỬ LÝ HIỆU QUẢ.